ابعاد دریچه خطی و نقش آن در عملکرد سیستم‌های تهویه مطبوع

در سیستم‌های تهویه مطبوع، انتخاب صحیح ابعاد دریچه خطی از مهم‌ترین عوامل در بهبود توزیع یکنواخت هوا و افزایش بازده عملکرد دستگاه‌های سرمایشی و گرمایشی است. دریچه‌ های خطی به‌دلیل طراحی ساده، زیبایی ظاهری و قابلیت نصب در سقف و دیوار، یکی از پرکاربردترین انواع دریچه‌ها در فضاهای اداری، تجاری و مسکونی محسوب می‌شوند. در این مقاله به بررسی استاندارد ابعاد، نحوه محاسبه سطح مقطع، و تأثیر ابعاد دریچه های خطی بر کارایی سیستم تهویه می‌پردازیم.

ابعاد استاندارد دریچه‌های خطی

دریچه‌ های خطی معمولاً از جنس آلومینیوم ساخته می‌شوند و در ابعاد متنوعی طراحی و تولید می‌گردند تا پاسخگوی نیاز فضاهای مختلف باشند. جدول زیر نمونه‌ای از ابعاد متداول و کاربرد هرکدام را نشان می‌دهد.

• ضخامت فریم آلومینیومی: معمولاً بین ۱ تا ۱.۲ میلی‌متر برای استحکام و وزن کم.
• عرض قاب نصب (لبه فریم): 2.5 سانتی‌متر برای پوشش لبه کانال.( در صورت سفارش مشتری قاب به صورت 5سانتی متر هم ساخته می شود)
• فاصله بین اسلات‌ها: هر اسلات 4 سانتی متر با یکدیگر فاصله دارد؛ این فاصله در کنترل جهت هوا مؤثر است.
• حداکثر طول یک‌ تکه: اغلب تا 5 متر تولید می‌شود؛ در طول‌های بیشتر، دریچه به صورت چند بخشی متصل طراحی می‌شود تا در حمل و نصب دچار خمیدگی نشود.

تأثیر ابعاد بر عملکرد سیستم تهویه

ابعاد دریچه خطی تأثیر مستقیم بر حجم و جهت جریان هوا دارد. دریچه‌های بزرگ‌تر قادرند حجم بیشتری از هوا را عبور دهند، در حالی که مدل‌های کوچک‌تر برای فضاهای محدود یا نیاز به تهویه متمرکز مناسب هستند. انتخاب اشتباه ابعاد می‌تواند موجب موارد زیر شود:

• افزایش صدای عبور هوا به‌دلیل سرعت زیاد در خروجی،
• کاهش فشار در سیستم و عملکرد ضعیف تهویه،
• ایجاد نواحی  بدون تهویه در فضا،
• یا اتلاف انرژی در سیستم سرمایشی و گرمایشی.

بنابراین، ابعاد باید متناسب با دبی هوا (Q)، سرعت مجاز جریان (V) و سطح مقطع دریچه (A) محاسبه شوند.

معمولاً سرعت مجاز جریان هوا بین ۲ تا ۵ متر بر ثانیه در نظر گرفته می‌شود تا عملکرد مطلوب بدون ایجاد صدا حاصل شود.

نکات مهم در انتخاب ابعاد مناسب دریچه خطی

1. دهانه خروجی سیستم تهویه:

ابعاد دریچه باید دقیقاً متناسب با دهانه خروجی دستگاه باشد تا هوا بدون مانع از سیستم عبور کند. هنگام اندازه‌گیری باید فاصله بین سقف و دیوار برای  فریم دریچه (با ضخامت حدود ۲.۵ سانتی‌متر) در نظر گرفته شود.

2. فضای نصب:

در فضاهای با محدودیت ارتفاع، باید از دریچه‌هایی با عمق کمتر استفاده کرد. در مقابل، فضاهای بزرگ‌تر نیازمند دریچه‌هایی با سطح مقطع وسیع‌تر هستند تا توزیع یکنواخت هوا حفظ شود.

3. زاویه پره‌ها و تعداد اسلات‌ها:

پره‌های با زاویه ۳۰ درجه معمولاً برای پرتاب هوا به جلو و زاویه دار و پره‌های ۹۰ درجه برای پرتاب عمودی و مستقیم به کار می‌روند.  همچنین برای دریچه اسلات تعداد شکاف‌ها نیز بر حجم هوای عبوری تأثیرگذار است؛ هرچه تعداد آن‌ها بیشتر باشد، دبی هوای خروجی افزایش می‌یابد.

4. مکان نصب (سقف یا دیوار):

دریچه‌های سقفی معمولاً برای پخش یکنواخت هوا در فضاهای بزرگ‌تر استفاده می‌شوند، در حالی که مدل‌های دیواری برای جهت‌دهی متمرکز جریان در ارتفاع پایین‌تر مناسب‌اند.

ابعاد دهانه داخل و دهانه فریم در دریچه‌های خطی چه تفاوتی دارند؟

یکی از نکات مهم در زمان انتخاب یا سفارش دریچه خطی هوا، تفاوت میان دهانه داخل (اندازه خالص عبور هوا) و دهانه فریم (ابعاد کلی دریچه) است. بسیاری از افراد این دو مفهوم را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند، در حالی که دانستن تفاوت آن‌ها برای نصب دقیق و عملکرد صحیح سیستم تهویه بسیار ضروری است.

دهانه داخلی چیست؟

دهانه داخلی به بخشی از دریچه گفته می‌شود که هوای رفت یا برگشت واقعاً از آن عبور می‌کند. به‌عبارت دیگر، این اندازه همان بخش داخلی و بازِ دریچه است که جریان هوا از طریق آن انجام می‌شود.

به‌طور معمول، دهانه مفید اندکی کوچک‌تر از ابعاد فریم دریچه است، زیرا فریم و حاشیه دور دریچه مقداری از فضا را اشغال می‌کند.

دهانه فریم چیست؟

دهانه فریم یا ابعاد بیرونی، شامل کادر کامل دریچه است که در داخل سقف، دیوار یا محل نصب جای‌گذاری می‌شود. این اندازه برای ساخت قاب، برش سقف کاذب یا محل نصب در دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در دریچه‌های خطی آلومینیومی، معمولاً فریم در هر طرف حدود  2.5 سانتی‌متر از دهانه مفید بزرگ‌تر است.

مثال کاربردی

برای مثال، اگر شما دریچه‌ای با دهانه مفید ۲۰×۶۰ سانتی‌متر سفارش دهید، ابعاد فریم بیرونی آن حدود 25×65 سانتی‌متر خواهد بود. این اختلاف باعث می‌شود دریچه به‌ صورت کامل در جای خود فیت شده و امکان پیچ‌ کردن یا نصب فریم‌لس را فراهم کند.

اهمیت در نصب

اگر در هنگام طراحی سقف یا برش کناف، این اختلاف ابعادی در نظر گرفته نشود، ممکن است دریچه:

• بیش از حد شل نصب شود و در جای خود لق بماند، یا
• به دلیل کوچک بودن دهانه، به‌ سختی در محل قرار گیرد و به سقف آسیب برساند

بنابراین، توصیه می‌شود قبل از ساخت یا نصب، حتماً اندازه دهانه مفید و فریم را از کارشناسان مجموعه رحمتی استعلام بگیرید تا در اجرای پروژه خطایی پیش نیاید.

تفاوت بین دهانه مفید و دهانه فریم یکی از نکات ظریف ولی بسیار مهم در طراحی و نصب دریچه خطی است. دانستن این اختلاف ابعادی علاوه بر اطمینان از نصب دقیق، به عملکرد بهتر سیستم تهویه و زیبایی ظاهری سقف یا دیوار کمک می‌کند.

نتیجه‌ گیری

انتخاب دقیق ابعاد دریچه خطی در تهویه مطبوع یکی از مهم‌ترین مراحل طراحی و اجرای سیستم تهویه مطبوع است. همان‌طور که بررسی شد، ابعاد دهانه خروجی، میزان دبی هوا، سرعت جریان، زاویه پره‌ها و حتی محل نصب، همگی نقش مستقیمی در کارایی نهایی دریچه ایفا می‌کنند. کوچک‌ترین اشتباه در محاسبه ابعاد می‌تواند باعث کاهش راندمان سیستم، ایجاد صداهای مزاحم یا توزیع نامتوازن هوا در فضا شود.

دریچه‌های خطی در صورتی عملکرد بهینه دارند که:

• بر اساس محاسبات مهندسی فرمول A = Q / V) انتخاب شوند،
• متناسب با فضای نصب و نوع استفاده باشند،
• و در ترکیب با دمپر یا تجهیزات کنترلی مناسب نصب شوند.

در پروژه‌های مسکونی و اداری، توجه به زیبایی ظاهری نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. دریچه‌های خطی با طراحی مینیمال و هماهنگ با سقف کاذب، نه‌تنها جریان هوا را بهینه می‌کنند، بلکه جلوه‌ای مدرن و منظم به دکوراسیون فضا می‌بخشند.

در نهایت می‌توان گفت ابعاد استاندارد و انتخاب اصولی دریچه خطی، تعادل میان عملکرد فنی، مصرف انرژی و زیبایی محیط را تضمین می‌کند.

توصیه می‌شود پیش از سفارش و تولید، با کارشناسان فنی مجرب مجموعه رحمتی  مشورت شود تا ابعاد و نوع دریچه بر اساس محاسبات دقیق، فضای نصب و کاربری محیط تعیین گردد.