شرکت صنعتی رحمتی | تولید کننده دریچه هوا
در واقع، دمپر دود با بستن مسیر عبور هوا، از گسترش دود به سایر بخش‌های ساختمان جلوگیری کرده و به حفظ جان افراد و کاهش خسارت‌ها کمک می‌کند.
این دمپرها معمولاً در مسیر کانال‌های عبور هوا، بین دیوارهای جداکننده یا در محل‌هایی نصب می‌شوند که احتمال عبور دود بین فضاها وجود دارد.
اجزای تشکیل دهنده دمپرهای ضد دود
از لحاظ مشخصات فنی، دمپر تخلیه دود از تیغه‌های مقاوم در برابر حرارت با مکانیزم عملکردی ثقلی یا فیوزی تشکیل شده است. این دمپر دارای یک سیستم فعال‌سازی حرارتی است که در دمای مشخصی عمل می‌کند.
دمپر دود از چند جزء مکانیکی و حرارتی تشکیل شده که در هماهنگی کامل با هم، عملکرد ایمنی دستگاه را تضمین می‌کنند. هر جزء نقش مهمی در کنترل جریان هوا، واکنش به حرارت، و مسدودسازی مسیر دود دارد.
در ادامه، اجزای اصلی این تجهیزات را به صورت تخصصی بررسی می‌کنیم:
- بدنه دمپر (Housing)
بدنه معمولاً از ورق گالوانیزه با ضخامت ۱ تا ۲ میلی‌متر ساخته می‌شود تا در برابر دما و خوردگی مقاوم باشد. بدنه، محل نصب محور، پره‌ها و سیستم کنترلی است و باید تحمل فشار هوا و ارتعاشات کانال را داشته باشد. در مدل‌های صنعتی یا مخصوص فضاهای حساس، از استیل ضدزنگ (Stainless Steel 304/316) نیز استفاده می‌شود.
- پره‌ها (Blades)
پره‌ها وظیفه دارند مسیر هوا را در حالت عادی باز نگه دارند و در صورت بروز حریق، مسیر را کاملاً مسدود کنند. این پره‌ها معمولاً به‌صورت افقی و هم‌پوشان طراحی می‌شوند تا در هنگام بسته‌شدن، نشتی هوا به حداقل برسد. جنس آنها اغلب از ورق گالوانیزه مقاوم به حرارت است.
- محور و یاتاقان (Shaft & Bearing)
حرکت پره‌ها از طریق محور مرکزی انجام می‌شود. محور به یاتاقان‌هایی مقاوم در برابر حرارت و بدون نیاز به روغن‌کاری متصل است. این طراحی باعث می‌شود دمپر حتی در دمای بالا (حدود 250 تا 300 درجه سانتی‌گراد) گیر نکند یا از حرکت نیفتد.
- فیوز حرارتی یا قطعه قلع مسی (Fusible Link)
این قسمت قلب عملکرد خودکار دمپر دود است. فیوز حرارتی معمولاً از یک آلیاژ قلع و مس ساخته می‌شود که در دمای 70 تا 74 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود. در حالت عادی، این قطعه دو قسمت از مکانیزم دمپر را به هم متصل نگه می‌دارد و پره‌ها در حالت باز هستند.
اما زمانی که دما در اثر آتش‌سوزی بالا می‌رود:
- آلیاژ قلع-مسی ذوب می‌شود.
- اتصال مکانیکی قطع می‌شود.
- فنر یا نیروی ثقلی (Gravity) پره‌ها را به سمت بسته شدن می‌کشد.
به این ترتیب، مسیر هوا و دود در کمتر از چند ثانیه بسته شده و از انتقال دود به سایر طبقات یا فضاها جلوگیری می‌شود.
این سیستم کاملاً غیرفعال و مستقل از برق عمل می‌کند، بنابراین حتی در صورت قطع برق، دمپر عملکرد خود را از دست نمی‌دهد که یکی از دلایل حیاتی بودن آن در ایمنی ساختمان‌هاست.
- فنر برگشت (Spring Return)
در بعضی مدل‌ها، فنر برگشت پس از ذوب فیوز حرارتی، نیروی لازم برای بسته‌شدن پره‌ها را تأمین می‌کند.
این فنر باید از جنس مقاوم به حرارت (مثل فولاد فنری سخت‌کاری‌شده) باشد تا در دمای بالا خاصیت ارتجاعی خود را حفظ کند.
- مکانیزم دستی یا موتوری (Actuator)
در دمپرهای دود اتوماتیک، یک موتور برقی با کنترل BMS یا سیستم اعلام حریق نصب می‌شود. در این حالت، فرمان الکتریکی از مرکز کنترل صادر می‌شود و دمپر در واکنش به آلارم حریق به‌صورت خودکار بسته می‌شود.
در مدل‌های ترکیبی (Smoke & Fire Damper)، موتور با فنر برگشت خودکار (Spring Return Motor) ترکیب می‌شود تا در هر شرایطی دمپر بسته بماند.
- میکروسوئیچ و سنسور موقعیت
برای اطلاع از وضعیت دمپر (باز یا بسته بودن)، از میکروسوئیچ دوحالته استفاده می‌شود که به سیستم هوشمند ساختمان (BMS) گزارش می‌دهد. این بخش نقش حیاتی در مانیتورینگ و تست دوره‌ای دمپرها دارد.
- درزگیر حرارتی (Fire Seal Gasket)
در اطراف پره‌ها و بدنه، نوار درزگیر مقاوم به حرارت تعبیه می‌شود. هنگامی که حرارت بالا می‌رود، این نوار منبسط شده و شکاف‌های کوچک بین پره‌ها را می‌بندد تا هیچ دود یا گازی عبور نکند.
دمپرهای دود با استفاده از مکانیزم ساده اما فوق‌العاده مؤثر قلع مسی (فیوز حرارتی)، در زمان بروز آتش‌سوزی به‌صورت خودکار مسیر عبور هوا را مسدود می‌کند. این واکنش سریع، یکی از پایه‌های ایمنی سیستم‌های تهویه در ساختمان‌های هوشمند و صنعتی است.
ترکیب دقیق بدنه مقاوم، پره‌های دقیق، محور روان و درزگیرهای حرارتی، باعث می‌شود دمپر دود در سخت‌ترین شرایط حرارتی نیز عملکردی مطمئن و قابل اعتماد داشته باشد.
عملکرد دمپر دود در زمان آتش‌سوزی
اهمیت دمپر دود تنها در عملکرد مکانیکی آن نیست؛ بلکه نقشی حیاتی در ایمنی کلی سازه دارد.
برخی از وظایف کلیدی آن عبارت‌اند از:
- جلوگیری از انتقال دود و گازهای سمی بین طبقات و فضاها
- فراهم کردن مسیر خروج امن برای افراد
- کنترل فشار در شفت‌های فرار
- کاهش خسارت به تجهیزات و زیرساخت‌های حیاتی ساختمان
در واقع، عملکرد صحیح این تجهیزات ایمنی در تهویه مطبوع در لحظه حادثه می‌تواند تفاوت بین نجات و فاجعه را رقم بزند
دمپر دود به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار عمل می‌کند. در حالت عادی، مسیر عبور هوا باز است تا تهویه به درستی انجام شود، اما به‌محض اینکه دما از حد مشخصی فراتر رود یا سیستم اعلام حریق فعال شود، دمپر به‌طور خودکار بسته می‌شود.
در شرایط نرمال، فیوز حرارتی دمپر را در وضعیت بسته نگه می‌دارد. با افزایش دما و رسیدن به نقطه عملکرد فیوز، این المان ذوب شده و مسیر باز شدن تیغه‌ها آزاد می‌شود. انرژی ذخیره‌شده در فنر باعث باز شدن کامل دمپر شده و تخلیه سریع دود و گازهای داغ را امکان‌پذیر می‌کند.
این فرآیند معمولاً توسط یکی از مکانیزم‌های زیر انجام می‌گیرد:
- فیوز حرارتی: در دمای مشخصی ذوب می‌شود و باعث بسته شدن پره‌ها می‌گردد.
- موتور الکتریکی یا فنر برگشت: در سیستم‌های اتوماتیک، فرمان از مرکز کنترل حریق ارسال شده و دمپر بسته می‌شود.
در نظر داشته باشید از محصولات مشابه در همین زمینه میتوان به دمپر آتش و دمپر ضد انفجار اشاره کرد.
کاربرد ها و مزایای دمپر دود
استفاده از دمپرهای تخلیه دود موجب بهبود ایمنی در برابر آتش‌سوزی و کاهش خطر خفگی ناشی از گازهای سمی می‌شود. این تجهیزات با کاهش دمای محیط، امکان تخلیه حرارت را فراهم کرده و مانع از گسترش آتش می‌شوند. این نوع دمپر در فضاهای فاقد سیستم‌های کنترلی الکتریکی و در نقاطی که ایمنی حداکثری موردنیاز است، به عنوان یکی از مطمئن‌ترین راهکارهای کنترل دود و حرارت شناخته می‌شود.
در محیط‌های صنعتی برای کنترل خروج آلاینده‌ها و گازهای داغ از کوره‌ها و سیستم‌های تهویه کاربرد دارند. دمپرهای تخلیه دود در سیستم‌های تهویه ساختمان‌های بلندمرتبه، مراکز تجاری، تونل‌ها و پارکینگ‌های طبقاتی نصب می‌شوند. در شرایط آتش‌سوزی، این دمپرها به صورت خودکار یا دستی باز شده و امکان تخلیه دود و گازهای سمی را فراهم می‌کنند. در داکت‌های عمودی و افقی برای تخلیه دود از طبقات مختلف ساختمان استفاده می‌شوند.
در واقع این دمپرها را میتوان نوعی دمپر اتوماتیک محسوب کرد که از دیگر مزایای عملکرد آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- عدم نیاز به برق و عملکرد مستقل از سیستم‌های الکتریکی
- پاسخگویی سریع در دماهای بالا
- سازگاری با استانداردهای ایمنی حریق
- نگهداری ساده و قابلیت تست‌پذیری بالا
- طول عمر بالا و مقاومت در برابر خوردگی
- افزایش کارایی سیستم‌های اعلام و اطفای حریق
انواع دمپر دود
دمپر دود را میتوان بر اساس عملکرد و محل نصب به چند نوع اصلی تقسیم کرد:
- دمپر دود خودکار (Automatic Smoke Damper): متداول‌ترین نوع که به سیستم کنترل مرکزی (BMS یا اعلام حریق) متصل می‌شود.
- دمپر دود فنری: با استفاده از مکانیزم فنری و فیوز حرارتی عمل می‌کند.
- دمپر ترکیبی دود و آتش: همزمان در برابر حرارت و دود مقاوم است و برای فضاهای حیاتی مانند شفت‌ها، اتاق برق یا پله‌های فرار استفاده می‌شود.
نگهداری و بازرسی دوره‌ای
دمپر دود تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که به‌طور منظم بازرسی و تست شود. بازدید ماهیانه یا فصلی جهت اطمینان از سلامت لولاها، فنرها و فیوز حرارتی ضروری است.
در پروژه‌های بزرگ، معمولاً برنامه‌ای برای تست عملکرد خودکار از طریق سیستم BMS تعریف می‌شود تا از باز و بسته شدن صحیح دمپرها اطمینان حاصل شود.
در مجموعه دریچه‌سازی رحمتی، انواع دمپر دود مطابق استانداردهای روز دنیا طراحی و تولید می‌شوند تا ضمن تضمین ایمنی و کارایی بالا، با سایر اجزای سیستم تهویه به صورت کاملاً هماهنگ عمل کنند.
نقد و بررسی وجود ندارد.